Một số điểm mới đáng lưu ý trong công tác bầu cử ĐBQH khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 – 2031

Trước đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 199/2025/QH15 ngày 21 tháng 5 năm 2025, quyết định rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021–2026; đồng thời ấn định ngày bầu cử sớm hơn khoảng hai tháng so với thông lệ các nhiệm kỳ trước. Đây là cuộc bầu cử đầu tiên thực hiện Luật sửa đổi, với rất nhiều điểm mới quan trọng nhằm phù hợp mô hình chính quyền hai cấp hiện nay, tạo thuận lợi cho địa phương, nhất là cấp xã - nơi trực tiếp tổ chức các hoạt động bầu cử.

Kính thưa quý vị và các bạn, chuyên mục hôm nay xin giới thiệu 5 nhóm điểm mới nổi bật trong Luật Bầu cử sửa đổi.

Thứ nhất: Thẩm quyền xác định khu vực bỏ phiếu và tổ chức phụ trách bầu cử có sự thay đổi đáng kể.

Một trong những điều chỉnh phù hợp thực tiễn nhất là cấp xã được trao thẩm quyền quyết định khu vực bỏ phiếu. Nếu như trước đây, UBND xã phải trình UBND huyện phê chuẩn, thì nay xã tự quyết định và báo cáo UBND tỉnh. UBND tỉnh chỉ xem xét điều chỉnh khi thật sự cần thiết. Quy định này nhằm tinh gọn quy trình, giảm khâu trung gian do không còn cấp huyện trong mô hình tổ chức chính quyền.

Về tổ chức phụ trách bầu cử, số lượng thành viên được điều chỉnh tăng để đáp ứng khối lượng công việc. Cụ thể:

- Ủy ban bầu cử cấp tỉnh có từ 23 đến 37 thành viên;

- Ủy ban bầu cử cấp xã: từ 9 đến 17 thành viên;

- Ban bầu cử đại biểu Quốc hội: từ 9 đến 17 thành viên;

- Ban bầu cử HĐND cấp tỉnh và cấp xã đều tăng số lượng so với trước.

Bên cạnh đó, hội nghị hiệp thương bổ sung đại diện Mặt trận Tổ quốc cũng được điều chỉnh từ cấp huyện xuống cấp xã để phù hợp thực tế triển khai.

Thứ hai: Điều chỉnh, rút ngắn nhiều mốc thời gian quan trọng trong quy trình bầu cử.

Từ khâu nộp hồ sơ đến ngày bầu cử, thời gian được rút từ 70 ngày xuống còn 42 ngày. Đây là thay đổi lớn, đòi hỏi các địa phương, trong đó có xã Ba Gia, cần chủ động chuẩn bị sớm và kỹ lưỡng.

Nhiều mốc thời gian được rút ngắn, như:

- Hiệp thương lần thứ hai: chậm nhất 40 ngày trước ngày bầu cử;

- Hiệp thương lần thứ ba: chậm nhất 23 ngày;

- Niêm yết danh sách ứng cử: chậm nhất 16 ngày.

Thời gian xử lý nghiệp vụ cũng được rút ngắn mạnh:

- Tổ chức bầu cử lại hoặc bầu cử thêm trong 7 ngày;

- Công bố kết quả bầu cử trong 10 ngày;

- Giải quyết khiếu nại trong 7 ngày.

Việc rút ngắn các mốc thời gian góp phần giảm kéo dài thủ tục, tăng tính linh hoạt nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về sự chủ động của chính quyền cơ sở.

Thứ ba: Khắc phục nhiều vướng mắc trong thực tiễn các kỳ bầu cử trước. Luật đã bổ sung chức danh Thư ký của Ủy ban bầu cử và Ban bầu cử - vị trí quan trọng giúp tổng hợp, ghi chép và hỗ trợ điều hành nghiệp vụ.
Ngoài ra, Ủy ban bầu cử cấp tỉnh có thêm thành viên đại diện Đoàn đại biểu Quốc hội nhằm tăng cường trách nhiệm giám sát.

Danh sách Ủy ban bầu cử cấp xã phải gửi về UBND cấp tỉnh để theo dõi, thay vì gửi cấp huyện như trước.

Đáng chú ý, Luật cũng quy định rõ hơn về cách xử lý hồ sơ ứng cử khi ứng cử viên chuyển công tác sau thời điểm nộp hồ sơ – sẽ thực hiện theo hướng dẫn của Hội đồng bầu cử quốc gia, tránh phát sinh lúng túng như các nhiệm kỳ trước.

Thứ tư: Đổi mới phương thức vận động bầu cử, phù hợp với yêu cầu chuyển đổi số.

Một điểm mới rất quan trọng là luật cho phép vận động bầu cử bằng hình thức trực tiếp, trực tuyến hoặc kết hợp. Hình thức trực tuyến phải đảm bảo yêu cầu về kỹ thuật, an toàn thông tin và an ninh mạng. UBND nơi tổ chức tiếp xúc cử tri có trách nhiệm thông báo công khai nội dung, thời gian, địa điểm và đường link truy cập để cử tri dễ dàng tham gia.

Đây được xem là bước tiến lớn trong hiện đại hóa hoạt động vận động bầu cử, mở rộng cơ hội tiếp cận thông tin cho cử tri, đặc biệt tại các vùng miền núi, vùng xa hoặc vào thời điểm thời tiết bất lợi.

Thứ năm: Tăng tính linh hoạt trong xử lý tình huống phát sinh.

Trong quá trình tổ chức bầu cử, nếu phát sinh vướng mắc, Hội đồng bầu cử quốc gia được quyền điều chỉnh thời gian hoặc hướng dẫn các tổ chức phụ trách bầu cử xử lý tình huống. Quy định này giúp bảo đảm công tác bầu cử không bị gián đoạn và giữ vững tiến độ chung trên toàn quốc.

Theo Nghị quyết 199/2025/QH15, chậm nhất 60 ngày kể từ ngày bầu cử 15/3/2026, Quốc hội khóa XVI sẽ họp phiên đầu tiên; còn Hội đồng nhân dân các cấp sẽ họp phiên đầu tiên chậm nhất 45 ngày. Đây là đợt bầu cử có nhiều đổi mới, đánh dấu bước tiến quan trọng trong hoàn thiện pháp luật, hiện đại hóa nền hành chính và tăng tính minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho cử tri tham gia.